Sensei: Kluczowa postać

Sensei: Kluczowa postać

zamieszczone przez Nicolasa Messnera 04. września 2020

W naszym artykule dotyczącym dojo omówiliśmy podstawowe elementy, które sprawiają, że jest ono nie tylko miejscem ćwiczeń, ale także przestrzenią wewnętrznego rozwoju. Aby istnieć, dojo nie może być zwykłą siłownią, musi też stać się ucieleśnieniem nauki o judo.

Miejsce zamknięte, odizolowane od zawirowań świata, inspiruje innych do skupienia i otwartości. Przy wejściu zostawiamy zmartwienia, problemy i wszelkie różnice, aby skupić się na rozwoju osobistym w dla dobra grupy.

Aby skutecznie katalizować energię wszystkich ćwiczących, od najmłodszych do tych najbardziej doświadczonych, potrzebny jest ktoś pełniący wyjątkową rolę: nauczyciel, którego w judo nazywamy „sensei”. On lub ona nie jest po prostu „strażnikiem świątyni”, utrzymującym dojo w nienagannym stanie. On lub ona jest przede wszystkim tym, przez którego przekazywana jest wiedza i przez którego dokonuje się przebudzenie ćwiczących. On lub ona jest przewodnikiem w rozwoju judoki.

Nic więc dziwnego, że przez całe życie pamiętamy osobę, która towarzyszyła naszym pierwszym krokom na tatami. Naszym pierwszym nauczycielem, innymi słowy, naszym pierwszym „sensei” jest zwykle ten, który wskazał nam piękno uprawianej dyscypliny i jej ćwiczenia oraz zaszczepił wartości, które nadal stosujemy w naszym codziennym życiu. Ale dlaczego ta główna postać, o której zawsze pamiętamy, stojąca na środku dojo, w swoim pięknym białym judogi, jest tak ważna?

Przede wszystkim musimy wyjaśnić, skąd pochodzi termin „sensei”, słowo, którego my, judocy, używamy regularnie. W obszarze sztuk walki mamy tendencję do tłumaczenia tego słowa jako „mistrz”. Koncepcja jest jednak nieco bardziej złożona, niż się wydaje.

Pisownia „sensei” w kanji jest następująca: 先生 (z klasycznego chińskiego, co dosłownie oznacza „urodzić się jako pierwszy” – w standardowym mandaryńskim słowo to brzmi „Xiānshēng” i oznacza „Pan”), gdzie 先 oznacza „przed / poprzednio”, a 生 oznacza „urodzić się”. Słowniki nadają więc słowu etymologiczne znaczenie „jibun yori saki ni umareta hito” (自 分 よ り 先 に 生 ま れ た 人), które można przetłumaczyć jako „osoba urodzona przed kimś”. Pojęcie to jest bardzo bliskie określeniu “starszy”.

Początkowo sensei był używany głównie jako tytuł honorowy bez konkretnego znaczenia, po prostu ”ten, który naucza”, podczas gdy dzisiaj, przez określenie sensei, mamy na myśli tego, który był przede mną, który jest gwarantem wiedzy i doświadczenia, a także techniki lub sposobu nauczania, czyli w bardziej zwięzły sposób, po prostu „nauczyciel, który uczy ucznia ”.

Stopniowo ten honorowy tytuł zaczął być używany w stosunku do niektórych zawodów i czynności, w tym mistrzów sztuk walki, prawników, a nawet lekarzy, ale nadal nie kojarzył się z pojęciem „nauczyciela”’. Warto pamiętać, że zaimki osobowe (w tym ja, ty, on, ona ) nie istniały w przeszłości w języku japońskim, więc tytuł sensei był używany (nadal bywa używany jako zaimek osobowy). A kiedy mówisz „sensei” do lekarza, jest to bliższe użyciu uprzejmej formy lub wyrazu szacunku niż określeniu „nauczyciel”.

Obecnie użycie słowa „sensei”, w rozumieniu „nauczyciela / instruktora” rozpowszechniło się na początku XX wieku. Wcześniej używano terminów shi (師) lub shihan (師範 „instruktor”); które znajdujemy w określeniu założyciela judo „Kano Jigoro Shihan”. Rozwój współczesnej szkoły wyniósł termin sensei na pierwszy plan i stał się synonimem słowa „kyôshi” („nauczyciel”).

Przedstawiając zasady judo Jigoro Kano Shihan powiedział: „Kiedy wyjaśnia się idee judo w ścisłym tego słowa znaczeniu, jako sposób polegający na jak najskuteczniejszym wykorzystaniu siły fizycznej i duchowej w perspektywie ataku i obrony, wszystko wydaje się całkiem proste. Ale kiedy opisuje się judo w szerokim znaczeniu, jako sposób, który polega na wykorzystaniu siły fizycznej i duchowej w jak najbardziej efektywny sposób, aby zastosować je we wszystkich obszarach życia, zadanie jego nauczania nie jest już tak łatwe. To, czego nauczyciele muszą przede wszystkim unikać, to płytkie powtarzanie kilku zasad, które pojawiają się w rozdziale „doktryna” ich podręcznika” (Źródło: Zasady i podstawy, Emmanuel Charlot).

Słowa twórcy judo są jasne. Wynika z nich, że trudno zostać nauczycielem, a sam wiek nie wystarczy, aby kogoś uczynić mistrzem judo. Na nauczycielu judo spoczywa wielka odpowiedzialność: przekazywanie wiedzy przy jednoczesnym wykorzystywaniu jej owoców. Proces, który z pozoru wydaje się prosty, jest jednak skomplikowany. Nie wystarczy mieć czarny pas i pewne doświadczenie w judo, być uważanym za nauczyciela, godnego tego miana, a tym bardziej być uważanym za sensei’a.

Problem nie polega nowiem tylko na prostym przekazywaniu elementów technicznych, ale na transferze takich umiejętności i środków, które umożliwią uczniom rozwój fizyczny i psychiczny, mając na uwadze poszukiwanie ”najlepszego wykorzystania energii” (seiryoku zenyo), co jest jedną z fundamentalnych zasad judo.

Aby właściwie wykonać to zadanie, nauczyciele wykorzystują nie tylko swoją wiedzę teoretyczną z zakresu danej dyscypliny, ale także własne doświadczenie. Dzięki temu mogą poprowadzić uczniów po ścieżce, którą sami już przeszli i znają jej niebezpieczeństwa i pułapki. Sensei robi to w obszarze dojo i to jest powód, dla którego miejsce ćwiczeń jest ściśle związane z nauczycielem.

Jeden z filozoficznych fundamentów judo jest przecież powiązany z „uczeniem się przez działanie”. Sensei „czynem” pokazuje więcej niż jest w stanie wyjaśnić słowami. Przekazuje osobisty przykład, a podczas treningów dzieli się swoim doświadczeniem. Cała trudność pracy sensei’a jest związana ze zdolnością do wyboru właściwych metod uczenia, i przekazania ich we właściwym czasie właściwym ludziom, przy jednoczesnym poszanowaniu bezpieczeństwa wszystkich. Muszą oni starać się przekazać nie tylko podstawy techniczne, ale i zasady uczenia się. Od ćwiczących zależy stopniowe kształtowanie własnego wyobrażenia o tym, co jest dla nich odpowiednie, aby osiągnąć postęp.

Jigoro Kano Shihan powiedział: „Kiedy ktoś ćwiczy według własnego pomysłu, ale jednocześnie przestrzega zasad, takich jak: niestosowanie siły, zaburzanie równowagi postawy partnera, dodawanie tylko minimum mocy, aby osiągnąć maksymalny efekt, upewnij się jedynie, że nie zrobi on krzywdy sobie lub partnerowi, gdyż nawet jeśli jest się niedoświadczonym, można zrobić duży postęp ”. (Źródło: Zasady i podstawy, Emmanuel Charlot).

Sensei jest także organizatorem, który ożywia klub i nadaje mu duszę. Mimo wszystko, jego najważniejszym zadaniem pozostaje umożliwienie uczniom rozwoju w treningu judo. Nauczyciele to nie ci, którzy wiedzą, ale ci, którzy mogą są zdolni przekazywać swoją wiedzę, ponieważ sami doświadczyli procesu uczenia się.

Krótko mówiąc, sensei judo jest kluczową osobą w naszym sportowym życiu. Jest punktem odniesienia i drogowskazem naszego własnego rozwoju. Jednak nie są on guru, raczej encyklopedią, z której czerpiemy wiedzę, aby z kolei sami podróżować ścieżką, która doprowadzi nas do satysfakcjonującego życia judoki. A sensei ma tyle praw, ile ma obowiązków, a przede wszystkim ponosi ogromną odpowiedzialność: jest kluczową postacią w naszej karierze judoki.