Pas: mit i rzeczywistość podstawowego symbolu
Pas: mit i rzeczywistość podstawowego symbolu
Zamieszczone przez Nicolasa Messnera 31. lipca 2020
Pas jest zarówno przedmiotem, jak i wyraźnym symbolem, ściśle związanym z uprawianiem sztuk walki, a zwłaszcza judo. Będąc judokami nosimy pas, ale jednocześnie identyfikujemy się z nim. Można powiedzieć: mam czarny pas i jestem czarnym pasem.
Dla niektórych zdobycie kolejnego pasa jest motywacją, dla innych wskazaniem poziomu technicznego, ale ten element, który po japońsku nazywamy „Obi” (帯), również pełni bardziej prozaiczną funkcję, utrzymując judogi w porządku. Jednak bez względu na swoją rolę i cechy, pas jest podstawowym element odróżniającym judo i sztuki walki od innych dyscyplin sportowych.
Od samego początku judo, od 1882 r., pojawiła się kwestia utrzymania judogi przy ciele. Trzeba było to zrobić w odpowiedni sposób, bez stwarzania zagrożenia dla trenującego lub jego partnerów. Wszelkie zapięcia z guzików były zabronione, dlatego szybko zwrócono uwagę na pas paska. Profesor Jigoro Kano zaakceptował pomysł i równie szybko nadał mu odpowiednie znaczenie.
Poza potrzebą utrzymania judogi, pas ma inne funkcje, musi więc być wystarczająco mocny, aby wytrzymać stosowane możliwe uchwyty i pociągnięcia. Powinien być również wystarczająco szeroki i gruby, aby nie zranić użytkownika. Jest więc wykonany z kilku warstw wzdłużnie przeszywanej tkaniny. Pas umożliwia wykonywanie pewnych technik w pozycji stojącej i chociaż przepisy międzynarodowe zabraniają stałego trzymania pasa, może być używany do celów ofensywnych, a także prze walce w parterze.
Różne pasy, które uzyskuje się w trakcie uprawiania judo, świadczą o postępie w tym sporcie. Nauka judo to długotrwały proces, który najlepiej rozpoczynać w młodym wieku, chociaż naukę judo można zacząć też jako osoba dorosła. Spełnienie wymagań na kolejne pasy jest zatem ciągłym procesem, który motywuje trenującego do poznania tajników judo. Czarny pas oznaczający stopnie mistrzowskie ma pewien tajemniczy wymiar. Posiadanie czarnego psa w judo oznacza wiedzę o rzeczach, z których nie zdają sobie sprawy inni ludzie. Jednak osiągnięcie tego jest możliwe, krok po kroku, zatem każdy ma możliwość dotarcia do tego filozoficznego Graala i zostania członkiem społeczności „tych, którzy wiedzą”. Na początku czarny pas jest marzeniem dziecka, które wydaje się niemożliwe do osiągnięcia, ale stopniowo staje się stawianym sobie celem, który można osiągnąć poprzez pracę i sumienność.
Należy pamiętać, że stopnie i nie mogą być nadawane automatyczne. Kolejne stopnie zależą od poziomu technicznego i skuteczności w walce. Są także miarą starszeństwa, a także osiągnięcia cech moralnych, które odpowiadają właściwemu poszanowaniu reguł judo i wprowadzania ich do życia. Bez zagwarantowania szacunku dla wymaganych zasad żaden judoka nie może rościć sobie prawa do wyższych stopni.
Kolorowe pasy, jakie znamy dzisiaj (od białego do brązowego), zostały wprowadzone w Anglii w połowie lat dwudziestych XX wieku, a następnie we Francji przez profesora Mikinosuke Kawaishi, który rozpropagował tę koncepcję pod egidą Francuskiej Federacji Judo. Następnie pojawiły się tak zwane stopnie wyższe: odpowiednio – czarne pasy od 1 do 5 dan, biało-czerwone od 6 do 8 dan i wreszcie czerwone dla 9 i 10 dan.
Niedawno w niektórych krajach wprowadzono dwukolorowe pasy (biało-żółte, żółto-pomarańczowe, pomarańczowo-zielone lub zielono-niebieskie), reprezentujące stopnie pośrednie, które pozwalają na rozłożenie progresji najmłodszych, wiedząc, że zwykle, że pierwszy dan można uzyskać mając 15 lub 16 lat.
Pasy w kolorach od białego do brązowego odpowiadają stopniom zwanym kyu, począwszy od najwyższego numeru (6 kyu) dla pasa białego, do „pierwszego kyu” dla pasa brązowego. Poziomy te są oceniane przez trenera judo, który na odpowiednim egzaminie organizowanym w klubie bierze pod uwagę kryteria techniczne, wyniki czy udział w różnych zawodach i imprezach oraz zachowanie ucznia (związane z kodeksem moralnym judo)na zajęciach i stosunek do trenujących kolegów.
Odtąd poziomy wtajemniczenia nazywane są Dan i są oznaczane od 1 dan do 5 dan czarnymi pasami: Sho-dan (1), Ni-dan (2), San-dan (3), Yon-dan (4), Go-dan (5). Następnie mamy 6 (Roku-dan), 7 (Shichi-Dan) i 8 (Hachi-dan) Dan, których posiadacze noszą pasy są z szerokimi, naprzemiennymi czerwonymi i białymi polami, przy czym różnica między stopniami może być oznaczona różnicą w szerokości kolorowych pól (6 dan biało-czerwone 20 cm, 7 dan biało-czerwone 15 cm, 8 dan biało-czerwone 10 cm). Dziewiąty (Kyu-dan) i dziesiąty dan (Ju-dan) symbolizuje czerwony pas.
Mając samemu 11 dan, Jigoro Kano nie nadawał stopni powyżej 10 dan. Dziś nadal ten stopień wtajemniczenia stanowi granicę, której nie można przekroczyć. Symbolicznie, po śmierci Jigoro Kano, został mu nadany przez Jiro Nango, jego bratanka i następcy na czele Kodokanu, stopień 12 dan, reprezentowany przez szeroki, biały pas. Z filozoficznego punktu widzenia oznaczało to, że po nauczeniu się wszystkiego, a nawet po wymyśleniu wszystkiego, konieczny było ponowny powrót do źródeł. Nadanie 12 dan miało miejsce w 1940 roku, czyli w roku, w którym powinny odbyć się igrzyska olimpijskie w Tokio. To właśnie profesor Kano był rzecznikiem kandydatury stolicy Japonii. W tamtym czasie najbardziej zaawansowani judocy doszli do stopnia 10 dan. Dlatego ten 12 dan stwarzał przepaść nie do pokonania, której nikt nigdy nie będzie w stanie zasypać.
Różne poziomy ma swoją własną symbolikę: 2 i 3 dan odpowiadają japońskiemu imieniu „deshi”, co oznacza ucznia, 4 i 5 „renshi” czyli osobę, która posiada zewnętrzne mistrzostwo, 6 i 7 dan odpowiadają “kyoshi”, czyli instruktorowi, który osiągnął wewnętrzne mistrzostwo, a posiadacze od 8 do 10 dan są znani jako ”hanshi”, czyli osoby wzorcowe, które mają jednocześnie wewnętrzne i zewnętrzne mistrzostwo. Tytuł „meijin” – wybitnej osobowości – może być nadany posiadaczowi 10 dan.
Jeśli cofniemy się trochę w historii judo, szybko odkryjemy, że zróżnicowane pasy to wynalazek Jigoro Kano, nawet jeśli dokładna data ich powstania nie jest do końca jasna. Czy system istniał, gdy Kano uzyskał pierwszy dan, w 1883 roku, rok po powstaniu judo? Niewątpliwie system był znany już w 1886 roku, co potwierdzają pewne ilustracje; jednak pierwsza pisemna wzmianka o nim pochodzi z 1913 roku.
Tworząc swój hierarchiczny system, profesor Kano wzorował się na metodzie oceny „Menkyo”, pochodzącej z XVI wieku, w której odpowiednie certyfikaty przedstawiano na zwojach. Na każdym z nich wypisane były różne informacje, takie jak między innymi imię i nazwisko odbiorcy, jego poziom, poznane techniki i czas trwania szkolenia.
Choć początkowy zestaw kolorów był ograniczony (biały, brązowy, czarny), możemy jednak powiedzieć, że Jigoro Kano od początku myślał o spójnym systemie oznaczania poziomu zaawansowania u swoich uczniów.
Oto co wynalazca judo powiedział o swoim systemie oceniania: „Założyłem Kodokan w 15 roku Meiji [1882] i bezzwłocznie postanowiłem oceniać ćwiczących. W przeszłości, w zależności od przyzwyczajeń, liczba stopni różniła się i każdemu z nich nadawano zwoje z różnymi nazwami, ale generalnie istniały trzy główne działy: Mokuroku, Menkyo i Kaiden. Czułem, że między znajduje się zbyt dużo różnic, aby mogło to w jakikolwiek sposób pomóc w motywowaniu trenujących. Tak więc nazwałem początkujących mudan-sha [ludzi bez dan], których podzieliłem na trzy grupy, kô, otsu, hei. Tworzyło to system, w którym po pewnym postępie w treningu osiąga się stopień 1 dan, a następnie 2, 3, 4. dan i tak dalej w górę, co powoduje, że 10 dan zostaje przyznawany osobom, które w starym systemie osiągnęłyby poziom Kaiden.
W miarę upływu czasu czułem, że przy moim systemie trzech etapów kô, otsu i hei dla osób bez dan, czas między uzyskaniem kolejnego stopnia był zbyt długi, aby ich zmotywować i zreformowałem system, ustanawiając pierwsze, drugie, trzecie, a także 4., 5. kyû, a certyfikat dla początkujących, co odpowiadało szóstemu kyû. Po latach doświadczeń zdobytych od tamtej pory, myślę, że system całkiem dobrze pasuje do potrzeb”.
Od 1913 roku stopnie kyū zostały podzielone na 2 kolory pasów, biały pas (5 i 4 kyū) i brązowy pas (od 3 do 1 kyū) dla dorosłych, podczas gdy młodzi ćwiczący nosili pas fioletowy zamiast brązowego. Początkowo zespół stopni dan był podzielony na dwa kolory: czarny pas na 1 do 9 dan i czerwony pas określający 10 dan. Dopiero w 1931 r. pojawił się czerwono-biały pas dla klas od 6 do 9 dan włącznie, a ostatecznie w 1943 r. dopuszczono do noszenia czerwonego pasa judoków z 9 dan.
W 1926 roku japoński mistrz Gunji Koizumi, założyciel Brytyjskiego Stowarzyszenia Judo i pierwszego europejskiego dojo, uważany za ojca brytyjskiego judo, dokonał zmiany, która zrewolucjonizowała system rankingowy. Wprowadził dodatkowe kolorowe pasy. Już w 1927 roku te nowe pasy pojawiły się w raportach Budokwai. W oryginalnym układzie Gunji Koizumi było pięć kolorów (biały, żółty, zielony, niebieski i brązowy), do których następnie dodano pomarańczowy, aby system odpowiadał sześciostopniowej skali kyū wprowadzonej wtedy w Kōdōkan. Jedna z hipotez, która jednak nie została zweryfikowana, że kolorystyka pasów została oparta na kolorze kul bilardowych.
W 1935 roku inny japoński ekspert Mikinosuke Kawaishi, po pobycie w Anglii, wprowadził we Francji kolorowe pasy i opracował związany z nimi program nauczania, który wkrótce został nazwany „metodą Kawaishi”. Ten system w pełni korespondował z zachodnim sposobem myślenia i pozwolił propagować judo, zwłaszcza wśród najmłodszych członków społeczeństwa. Zestaw kolorowych pasków szybko stał się popularny. Dwukolorowe pasy pośrednie zostały wprowadzone we Francji w 1990 roku, umożliwiając młodym, wytrwałym judokom uzyskiwanie jednego pasa rocznie począwszy od szóstego roku życia, tak aby móc przygotować się do zdobycia czarnego pasa po wejściu w dorosłość.
System ocen wymyślony przez Jigoro Kano i dopracowany przez innych ekspertów odniósł tak duży sukces, że został przyjęty przez inne sztuki walki, a nawet inne sporty, które również wykształciły własny system rankingowy oparty na tej samej koncepcji. Układ kyū / dan (uczeń / mistrz) jest dziś nadal powszechnie używany.
Należy jednak pamiętać, że pas nie jest celem samym w sobie, ale reprezentuje podróż, którą pokonuje codzienna praktyka. Podczas treningu daje wizualną wskazówkę, aby partner mógł dostosować swój poziom i odwrotnie. Na zawodach dziś trudno jest dostrzec zróżnicowanie pasów, ponieważ prawie wszyscy zawodnicy uczestniczący w międzynarodowej rywalizacji mają stopnie mistrzowskie (czarny pas), a noszenie czerwono-białego pasa (minimum 6 dan) jest zabronione w rywalizacji sportowej.
Niemniej jednak mistrzowski pas jest zobowiązaniem szacunku i odpowiedzialności wobec posiadaczy niższych stopni wtajemniczenia. Czarny pas jest osobistym odzwierciedleniem poziomu sportowego i wykonanej pracy. Ma także wymiar filozoficzny, zabraniający judoce używania technik, których nauczył się w trakcie treningu, poza dojo. Z drugiej strony, oznacza również, że judoka powinien traktować wartości kodeksu moralnego judo jako swoje własne w życiu codziennym.
Pas, a tym samym ranga, reprezentują wartości umysłu i ciała, które również znajdujemy w idei SHIN-GHI-TAI (umysł, technika, efektywność), której uczymy młodych judoków od początku treningu. Dlatego przy zawiązywaniu pasa ważne jest, aby oba końce miały tę samą długość, ponieważ są symbolicznym odzwierciedleniem ciała i umysłu, które w zrównoważonym życiu mają powinny istnieć w harmonii.Ważne jest również prawidłowe zawiązanie węzła pasa; musi być poziomy! Węzeł, którego dwa końce wystają pionowo, symbolicznie przecina fizyczne i duchowe energie, które emanują z wnętrza (hara).
Nie zapominajmy, że judo jest dyscypliną pochodzenia japońskiego i że dla Japończyków nasz żołądek, czyli „hara”, jest rezerwuarem naszej energii. Skupieni na tym okazujemy pewność siebie i spokój. Jeżeli oderwiemy się od tego, najmniejszy problem może nas osłabić.
Wreszcie, nie jest niemożliwe, że początkowo pasy były białe dla początkujących, ale straciły swoją biel, stając się coraz ciemniejsze, gdy judoka wytrwale ćwiczył, stąd przejście od białego do brązowego, a następnie czarnego. Historia taka może spodobać się młodym ludziom i będąc pełną symboli. Pewne jest natomiast to, że pas ma duże znaczenie dla judoki. To nie tylko kawałek materiału zawiązany w talii. Implikuje prawa i obowiązki i wiąże wszystko z wartościami, które należy przekazać przyszłym pokoleniom.