Judo kobiet: Pionierki (2)
Judo kobiet: Pionierki (2)
Napisane przez Nicolasa Messnera 15 września 2020
W listopadzie 2020 roku Międzynarodowa Federacja Judo obchodzi 40. rocznicę pierwszych Mistrzostw Świata Kobiet, które odbyły się w Nowym Jorku w USA w 1980 roku. Oto druga część artykułu przedstawiająca pionierki kobiecego judo.
Przez dziesięciolecia kobiety były członkami drugiej kategorii w społeczności judo, ich rywalizacja była surowo zabroniona, a randori ledwie dozwolone. Chociaż od samego początku czyniono próby rozwoju kobiecego judo, upłynął długi okres, zanim panie otrzymały pozwolenie na wejście na tatami w celu rywalizacji o medale.
Dopiero po pojawieniu się wyjątkowej kobiety, żeńskie judo wkroczyło na tatami świata z prawdziwym, znaczącym, publicznym wpływem. Wcześniej nieśmiałe próby miały miejsce na początku lat pięćdziesiątych, kiedy kobietom pozwolono czasowo konkurować we Francji i w niektórych innych krajach, takich jak Maroko, będącym wówczas francuskim protektoratem, ale wszystkie te próby nie miały większego wpływu na rozwój dyscypliny. W tym czasie bardziej śmiałe kobiety były przedmiotem kpin i jeśli nawet mogły przystąpić do egzaminów oceniających ich kwalifikacje, odmawiano im wstępu na mistrzostwa. Społeczeństwo nie było jeszcze gotowe na przełom.
Zmiana nastąpiła tak naprawdę dopiero w latach siedemdziesiątych XX wieku, kiedy zaczęto organizować turnieje kobiet w Niemczech Zachodnich, Szwajcarii, Austrii, a następnie stopniowo we Włoszech i Wielkiej Brytanii.
Aby zrozumieć przeszkody, które musiały pokonać kobiety, musimy trochę dłużej zatrzymać się nad romantyczną historią Rusty Kanokogi. W swojej karierze sportowej została pierwszą wielką ambasadorką kobiecego judo wyczynowego i przez całe swoje życie nieustannie poszerzała możliwości ćwiczących.
To jej doświadczenie, jako młodej judoczki, pozwoliło nam lepiej zrozumieć atuty i wartości, które judo oferuje jako zasadę życia i jako narzędzie edukacyjne do przekształcania młodych ludzi w „pożytecznych obywateli dla społeczeństwa”, jak tego od samego początku judo, pragnął Shihan Jigoro Kano.
Młodość Reny ‘Rusty’ Kanokogi (z domu Glickman; ur. 30 lipca 1935 – zm. 21 listopada 2009) nie była łatwe. Urodziła się na Brooklynie w Nowym Jorku i ze względu na sytuację rodzinną zaczęła pracować w wieku siedmiu lat, jeszcze zanim została szefową gangu dziewcząt na Brooklynie, zwanych Apaczami. Naprawdę musiała walczyć o przetrwanie.
Zaczęła używać ciężarków swojego brata i worka treningowego w sali gimnastycznej do treningu. W połowie lat pięćdziesiątych wyszła za mąż i została Reną Stewart. Urodziła syna, Chrisa, i szybko się rozwiodła. Bedąc samotną matką pracowała jako operator rozdzielnicy.
„Walka stała się moim sportem, z powodu chęci przetrwania i miłości do rywalizacji” – powiedziała później. W 1954 roku, kiedy miała 19 lat, przyjaciel pokazał jej techniki judo, które znał. To było objawienie. Od razu zainteresowała się tym systemem walki, mówiąc, że czuje, jak ten sport ją uspokaja i pomaga rozwinąć samokontrolę. Bez wahania nauczyła się judo. Próbowała rywalizować w swojej okolicy, ale została wykluczona, ponieważ była kobietą. Otrzymała przydomek „Rusty”, Było to imię lokalnego bezpańskiego psa.
Uzyskała możliwość trenowania z mężczyznami. Jej zdolności fizyczne i duch walki pomogły jej w walce z wszechobecną dyskryminacją ze względu na płeć. „Uważano mnie za wyjątkową kobietę, kobietę, która ćwiczyła jak mężczyzna”.
W 1959 roku Kanokogi w końcu wzięła udział w Mistrzostwach YMCA Judo w Utica w Nowym Jorku. Kobiety nie zostały oficjalnie wykluczone z zawodów, jednak Rusty była pierwszą kobietą, która próbowała wziąć udział w mistrzostwach. Właściwie w zgłoszeniu turniejowym nie było miejsca na wskazanie płci, więc obcięła włosy i zakleiła piersi. Była rezerwową w swojej drużynie, ale kiedy w końcu weszła na tatami, wygrała swoją walkę, a jej drużyna wygrała mecz. Następnie została odciągnięta na bok, a organizatorzy turnieju zapytali ją, czy jest kobietą. Kiedy skinęła twierdząco głową została pozbawiona medalu. Rusty przypomniała sobie: „Moi koledzy z drużyny powiedzieli mi, żebym nie startowała. Zostań w rezerwie i pozwól im się kisić we własnym sosie. Ale mnie to był wybór między upokarzaniem publicznym a upokarzaniem na osobności. Wybrałam prywatność, więc wypadłam z konkursu”. Rusty została ponownie odznaczona swoim medalem podczas specjalnej ceremonii w 2009 roku, 50 lat po opisanym turnieju. Judo kobiet: pionierki.
W tym wydarzeniu społeczeństwo w tak rażący sposób pokazało swój konserwatyzm, że taka sytuacja nie mogła się już powtórzyć. Organizatorzy zawodów dodali słowo „człowiek” w nazwie wszystkich kolejnych mistrzostw. Latem Rusty uczestniczyła w międzynarodowym meczu na liniowcu Queen Elizabeth w porcie w Nowym Jorku. Walczyła z mężczyzną i wygrała. Z dnia na dzień stała się sławna.
W 1962 roku Rusty, ponieważ nie miała już możliwości trenowania i doskonalenia swojego poziomu sportowego w USA, wyjechała do Japonii, do siedziby Kodokanu w Tokio. Przez wiele lat kobiety same trenowały w tej placówce i nie mogły walczyć z mężczyznami. Rusty szybko pokazała, że jest znacznie silniejsza niż wszyscy przeciwnicy trenujący w tym czasie i wtedy po raz pierwszy pozwolono jej trenować z mężczyznami. Szybko awansowała do stopnia 2 dan nadanego przez Risei Kano, syna Shihana Jigoro Kano. Risei Kano był w tym czasie prezesem Kodokanu. Dziennikarze i reporterzy telewizyjni przybywali, aby zobaczyć „amerykańską matkę”.
Podczas pobytu w Kodokanie poznała swojego przyszłego męża, Ryohei Kanokogi, który miał czarne pasy w judo, karate i jodo i był członkiem drużyny judo Uniwersytetu Nichidai. Para pobrała się w 1964 roku w Nowym Jorku, a w związku tym urodziła się ich córka Jean.
Po powrocie do Stanów Zjednoczonych Rusty nadal sama trenowała i nauczała judo. W 1965 roku Kanokogi zorganizowała pierwszy turniej juniorów, który odbył się w Nowym Jorku pod nazwą: „New York City YMCA Junior Judo Championships”. W następnym roku zorganizowała „New York Women’s Invitational Shiai”. W 1971 roku Amatorski Związek Sportowy (AAU) pozwolił kobietom walczyć między sobą, jednak zgodnie z określonymi przepisami dotyczącymi zawodów kobiecych. Techniki zostały zmodyfikowane tak, aby ograniczyć intensywność kontaktu cielesnego, co wyeliminowało dużą część walki w parterze.
Taka propozycja została uznana za niewłaściwą i nie do przyjęcia przez kobiety, które domagały się równych praw. Rusty i inni walczyli z tą decyzją i wygrali sprawę. Od 1973 r. zaczęto stosować nowe przepisy. Pierwsze krajowe zawody jednostek AAU odbyły się w 1974 r.
Idąc za przykładem Rusty Kanokogi i ze względu na ekspansję kobiecego judo, Europejska Unia Judo zorganizowała pierwsze eksperymentalne zawody kobiet w 1974 roku w Genui we Włoszech. W następnym roku w Monachium w Niemczech odbyły się pierwsze Mistrzostwa Europy Kobiet. Podobna ewolucja miała miejsce na całym świecie. Pierwsze Mistrzostwa Kobiet Oceanii odbyły się w 1974 r. W 1976 r. rozegrano mistrzostwa Pan-Amerykańskie Ameryce Północnej, a w 1978 r. podobne zawody w Japonii.
Nadszedł czas, aby judo kobiet stało się sportem światowym. W 1980 roku Kanokogi zorganizowała pierwsze mistrzostwa świata w judo kobiet w Madison Square Garden, sponsorując je z własnych środków poprzez zaciągnięcie długu na hipotece własnego domu. Była również siłą napędową wprowadzenia kobiecego judo jako dyscypliny pokazowej na Letnich Igrzyskach Olimpijskich 1988 a w Seulu. Kanokogi na tych igrzyskach była trenerem pierwszej w historii olimpijskiej drużyny judo Stanów Zjednoczonych. Jej osobista uczennica, Margaret Castro, wywalczyła tam brązowy medal olimpijski. Judo kobiet zostało w pełni włączone do programu olimpijskiego w 1992 roku w Barcelonie w Hiszpanii.
W 1991 roku Rusty Kanokogi została wprowadzona do Międzynarodowej Galerii Sław Kobiet w Sporcie. Jest także członkiem Galerii Sław IJF (https://www.ijf.org/history/hall-of-fame/1010). Idąc w ślady Kanokogi, Clare Hargrave z Nowej Zelandii była pierwszą kobietą, która otrzymała międzynarodową licencję sędziowską w 1981 roku. Obecnie kobiety w roli arbitrów są coraz częściej obecne na World Judo Tour. Pierwsze seminarium sędziowskie IJF dla kobiet odbyło się w Berlinie w 1998 r. a w 2006 r. w Fukuoce zorganizowano seminarium dla trenerek. Z okazji Mistrzostw Świata w Rio de Janeiro w 2007 roku odbyła się międzynarodowa konferencja dotycząca judo kobiet, a w 2018 roku IJF zorganizował pierwsze sympozjum Gender Equity Conference, pod przewodnictwem dr Lisy Allan. Rusty Kanokogi zmarła 21 listopada 2009 roku w Nowym Jorku. Jej imieniem nazwano ulicę w mieście. W uznaniu jej wysiłku na rzecz wprowadzenia równości w naszym sporcie w ruchu olimpijskim, została okrzyknięta Amerykanką, która stała się „matką kobiecego judo”.
Judo kobiet: pionierki (1) – część 1 artykułu – czytaj tutaj >
Źródło: Judo for the World by Michel Brousse and Nicolas Messner – IJF July 2015